انوع عصب کشی دندان و روش‌ های  درمان ریشه

وقتی صحبت از نجات دندان آسیب ‌دیده به میان می ‌آید، عصب‌ کشی همیشه در خط مقدم درمان‌ های دندانپزشکی قرار دارد. اما برخلاف تصور عمومی، عصب‌ کشی دندان یک روش یکسان و ثابت نیست؛ بلکه دنیایی متنوع از تکنیک ‌ها و روش‌ های تخصصی را در بر می ‌گیرد. از درمان‌ های کلاسیک گرفته تا روش ‌های پیشرفته ‌ای مثل Regenerative Endodontics  که جدیدترین روش درمان ریشه است. در این مقاله، قرار است درباره انواع عصب کشی دندان صحبت کنیم، بنابراین با دنیا کلینیک همراه باشید.

عصب‌ کشی دندان چیست و چرا انجام می‌ شود؟

طبق گفته ویکی پدیا: «عصب‌ کِشی (پالپِکتومی) اعمالی است که در طی آن مواد عفونی و عصب موجود در مغز دندان برداشته می‌ شوند تا دندان از آسیب میکروب‌ ها در آینده در امان باشد.» این مشکل معمولا در اثر پوسیدگی شدید، ضربه به دندان یا ترک ‌های عمیق اتفاق می ‌افتد. در عصب‌ کشی، دندانپزشک با دقت محتوای داخلی ریشه را خارج کرده، فضای درون کانال ‌ها را تمیز و ضد عفونی می ‌کند و سپس آن را با مواد مخصوص پر می ‌نماید. هدف اصلی از این درمان، جلوگیری از گسترش عفونت و حفظ دندانی ا‌ست که در غیر این صورت باید کشیده می ‌شد. برخلاف باور عموم، عصب‌ کشی نه ‌تنها دردناک نیست، بلکه راهی برای رهایی از درد طاقت ‌فرسای دندان است.

معرفی انواع عصب کشی دندان

عصب‌ کشی فقط یک روش ثابت و تکراری نیست. بسته به شرایط بیمار، نوع دندان، سن، میزان آسیب و فناوری ‌های در دسترس، می ‌توان از روش‌ های مختلف درمان ریشه استفاده کرد. در ادامه با رایج ‌ترین انواع عصب کشی دندان آشنا می‌ شویم:

عصب‌ کشی  Conventional

عصب ‌کشی معمول یا سنتی، رایج ‌ترین نوع درمان ریشه است که در چند جلسه انجام می‌ شود. در این روش، ابتدا عفونت و پالپ آسیب ‌دیده از داخل کانال‌ های ریشه خارج می ‌شود، سپس با ابزارهای دستی یا دستگاهی تمیزکاری صورت می ‌گیرد و در نهایت کانال ‌ها پر می‌ شوند. این روش به‌ خصوص برای دندان‌ های آسیای بزرگ که کانال ‌های متعددی دارند، کارآمد و دقیق است. گاهی اوقات بسته به شدت عفونت، نیاز به دو یا حتی سه جلسه درمان دارد تا اطمینان حاصل شود که بافت ‌های داخلی کاملاً پا‌سازی شده ‌اند.

عصب ‌کشی یک جلسه ‌ای یکی از انواع عصب کشی دندان

در برخی موارد، وقتی عفونت گسترده نیست یا بیمار شرایط مناسبی دارد، عصب ‌کشی را می ‌توان در یک جلسه کامل انجام داد. این روش به ‌ویژه برای دندان‌ های جلویی که ریشه‌ های کمتری دارند یا برای افرادی که زمان محدودی دارند، کاربردی است. تکنولوژی ‌های نوین مانند تصویربرداری دیجیتال، فایل ‌های روتاری و مواد پرکننده پیشرفته، کمک می‌ کنند تا دندانپزشک بتواند بدون نیاز به جلسات مکرر، درمان را در همان جلسه اول با دقت بالا به پایان برساند.

عصب ‌کشی اِندودُنتیک  (Endodontic)

درمان‌ های اندودنتیک، عنوان کلی برای عصب ‌کشی ‌های تخصصی و پیچیده‌ تر است. این نوع درمان معمولا توسط متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) انجام می ‌شود و شامل مواردی مثل درمان ریشه‌ های پیچیده، شناسایی کانال ‌های پنهان، یا درمان دندان‌ هایی است که قبلا عصب ‌کشی شده اما دوباره دچار مشکل شده ‌اند. این روش به تجهیزات تخصصی‌ تر و تجربه بیشتر نیاز دارد و در کلینیک ‌های پیشرفته ‌تر انجام می ‌شود.

عصب‌ کشی کودکان

عصب ‌کشی در کودکان معمولا روی دندان‌ های شیری یا دائمی تازه درآمده انجام می ‌شود. این درمان برای حفظ دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی ‌اش ضروری ا‌ست، چون کشیدن زودهنگام دندان ‌های شیری می‌ تواند باعث کج شدن دندان ‌های دائمی در آینده شود. بسته به میزان آسیب، ممکن است از روش‌ هایی مثل پالپوتومی (برداشتن فقط قسمت ملتهب پالپ) یا پالپکتومی (برداشتن کامل پالپ) استفاده شود. عصب ‌کشی کودکان معمولا با مواد خاص و در جلسات کوتاه‌ تری انجام می ‌شود تا کودک همکاری بیشتری داشته باشد.

عصب ‌کشی  Regenerative Endodontics

این روش، جدیدترین و نوآورانه‌ ترین شکل درمان ریشه است که هدف آن نه ‌فقط حذف عفونت، بلکه بازسازی بافت عصبی داخل دندان است. در Regenerative Endodontics، از تکنیک ‌های زیستی و مواد خاصی استفاده می ‌شود تا سلول ‌های بنیادی تحریک شده و بافت پالپ جدیدی در داخل ریشه رشد کند. این روش بیشتر در نوجوانان یا دندان‌ هایی با ریشه ناقص و باز کاربرد دارد. اگرچه هنوز در مراحل پژوهشی و محدود است، اما نویدبخش درمان ‌هایی است که به جای پر کردن ریشه، آن را زنده نگه می ‌دارند.

چه زمانی به عصب ‌کشی نیاز داریم؟

عصب ‌کشی زمانی انجام می ‌شود که بافت زنده داخل دندان یا همان پالپ، به علت عواملی مثل پوسیدگی عمیق، ترک یا شکستگی، ضربه ناگهانی یا عفونت شدید، آسیب دیده یا مرده باشد. در این شرایط، باکتری‌ ها به عمق دندان نفوذ می‌ کنند و باعث درد، التهاب و در موارد پیشرفته ‌تر، آبسه یا تورم در لثه می ‌شوند. در صورت عدم درمان، این عفونت می ‌تواند به بافت ‌های اطراف دندان سرایت کرده و حتی منجر به از دست رفتن دندان شود. عصب‌ کشی تنها راه حفظ دندان در چنین شرایطی است.

گاهی هم علائم واضحی وجود ندارد، اما با عکس ‌برداری توسط دندانپزشک، مشخص می ‌شود که پالپ دندان آسیب دیده است. درد خود به ‌خودی، حساسیت شدید به سرما و گرما، تغییر رنگ دندان، تورم لثه و حتی جوش چرکی روی لثه از نشانه ‌هایی هستند که ممکن است به عصب‌ کشی نیاز داشته باشند. نکته مهم این است که حتی دندانی که دیگر درد ندارد، ممکن است نیاز فوری به درمان ریشه داشته باشد، چون بافت عفونی درون آن هنوز فعال است.

بررسی تعداد کانال ‌ها در انواع دندان و تاثیر آن در روش عصب ‌کشی

تعداد دقیق کانال ‌ها ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. برخی دندان‌ ها کانال‌ های اضافه یا پنهان دارند که فقط با عکس ‌برداری دقیق یا درمان توسط اندودنتیست (متخصص ریشه) قابل شناسایی هستند. در جدول زیر انواع عصب کشی دندان با توجه به کانال های دندان آورده شده است:

نوع دندان	موقعیت در دهان	تعداد ریشه ‌ها	میانگین تعداد کانال‌ ها	نوع رایج عصب ‌کشی
دندان ‌های جلویی (پیش و نیش)	جلو – فک بالا و پایین	۱	۱	عصب ‌کشی تک کاناله
پرمولرهای فک پایین	کنار نیش تا آسیای اول	۱	۱ یا ۲	عصب ‌کشی تک یا دو کاناله
پرمولرهای فک بالا	بعد از نیش	۲	۲	عصب ‌کشی دو کاناله
دندان‌ های آسیای اول پایین	عقب دهان – فک پایین	۲	۳ یا ۴	عصب‌ کشی سه یا چهار کاناله
دندان‌ های آسیای اول بالا	عقب دهان – فک بالا	۳	۳ یا ۴	عصب‌ کشی چهار کاناله
دندان‌ های آسیای دوم	فک بالا و پایین	۲ تا ۳	۳ یا بیشتر	عصب ‌کشی چند کاناله
دندان عقل (آسیای سوم)	انتهای فک	بسیار متغیر (۱ تا ۳ ریشه)	۱ تا ۴	عصب‌ کشی دشوار یا کشیدن دندان

هرچه دندانی کانال ‌های بیشتری داشته باشد، فرآیند عصب‌ کشی دندان پیچیده ‌تر، زمان ‌برتر و طبیعتا پرهزینه ‌تر می ‌شود. به ‌عنوان مثال، عصب ‌کشی تک کاناله در دندان‌ های جلویی معمولا ساده ‌تر و سریع ‌تر است، اما عصب‌ کشی چهار کاناله در دندان‌ های آسیای بزرگ، نیاز به تخصص بالاتر، ابزار دقیق‌ تر و زمان بیشتر دارد. همچنین، هر کانال باید جداگانه تمیز، ضدعفونی و پر شود، بنابراین هزینه نهایی بسته به تعداد کانال ‌ها و سختی دسترسی به آن ‌ها (به‌ خصوص در دندان ‌های عقل) تغییر می‌ کند. در برخی موارد خاص، ممکن است نیاز به عصب ‌کشی مجدد باشد که به دلیل پیچیدگی ‌های بیشتر، هزینه و زمان بیشتری نیز می ‌طلبد.

تفاوت عصب ‌کشی دندان جلو و دندان‌ های عقب

یکی از تفاوت ‌های اصلی در عصب‌ کشی دندان جلو و عقب، تعداد کانال ‌های ریشه و دسترسی به آن ‌هاست. دندان ‌های جلویی معمولا فقط یک ریشه و یک کانال دارند، بنابراین عصب ‌کشی آن‌ ها ساده‌ تر، سریع ‌تر و کم‌ هزینه‌ تر است. از طرفی، این دندان ‌ها بیشتر در معرض آسیب ناشی از ضربه یا ترک هستند.
اما دندان ‌های آسیای عقب (به ‌خصوص در فک بالا) معمولا چندین ریشه و کانال دارند و دسترسی به آن ‌ها برای دندانپزشک دشوارتر است. به همین دلیل، عصب ‌کشی دندان ‌های عقب معمولا نیاز به تجهیزات پیشرفته ‌تر، زمان بیشتر و در برخی موارد تخصص اندودنتیست دارد. از نظر هزینه هم، این تفاوت چشمگیر است.

مراقبت ‌های بعد از عصب‌ کشی دندان

بعد از انجام عصب‌ کشی دندان، برای جلوگیری از بروز مشکلات یا عفونت مجدد، رعایت برخی نکات ضروری است. تا چند روز ممکن است دندان به فشار یا گرما و سرما حساس باشد که طبیعی است. استفاده از مسکن تجویزی، پرهیز از خوردن غذاهای سفت یا بسیار گرم و سرد در ناحیه درمان ‌شده، اهمیت زیادی دارد.
همچنین، تا زمانی که روکش دائمی یا ترمیم نهایی دندان انجام نشده، باید از گاز گرفتن و جویدن با آن دندان خودداری کرد، چرا که احتمال شکستگی یا نفوذ میکروب وجود دارد. مراجعه به موقع برای ترمیم نهایی و رعایت بهداشت دهان و دندان، از بازگشت عفونت و نیاز به عصب ‌کشی مجدد جلوگیری می‌ کند.

عوارض احتمالی عصب‌کشی دندان

در حالی که انواع عصب کشی دندان یک درمان ایمن و موثر برای نجات دندان است، اما مانند هر درمان پزشکی، ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد. برخی از این عوارض شامل درد یا حساسیت موقت، تورم لثه یا ایجاد آبسه در صورت باقی ماندن عفونت در کانال‌ هاست.
در موارد نادر، ممکن است کانال ‌های پنهان از دید دندانپزشک مخفی بمانند و باعث تداوم عفونت شوند. همچنین در صورتی که ترمیم نهایی انجام نشود، دندان ممکن است ترک بردارد یا مجددا عفونی شود و نیاز به عصب ‌کشی مجدد پیدا کند. انتخاب دندانپزشک مجرب و رعایت دقیق توصیه‌ ها، احتمال بروز این عوارض را تا حد زیادی کاهش می ‌دهد.

هزینه انواع عصب ‌کشی دندان

هزینه عصب‌کشی دندان بسته به عوامل متعددی متفاوت است؛ از جمله نوع دندان، تعداد کانال ‌ها، سطح پیچیدگی درمان، نیاز به روکش و اینکه درمان توسط دندانپزشک عمومی انجام می ‌شود یا اندودنتیست. به‌طور کلی:

نوع دندان	میانگین هزینه عصب ‌کشی (تخمینی)
دندان جلو (تک کاناله)	ارزان‌ تر، حدود ۳  الی ۴ میلیون تومان
پرمولر (دو کاناله)	متوسط، حدود ۴  الی ۵ میلیون تومان
دندان آسیای اول (۳-۴ کاناله)	گران‌ تر، حدود ۵ الی ۶ میلیون تومان
دندان عقل	هزینه متغیر، گاهی پیشنهاد به کشیدن
درمان مجدد ریشه	پرهزینه‌ تر از درمان اولیه
عصب ‌کشی کودکان	بسته به نوع درمان، هزینه کمتر

پاسخ به سوالات متداول درباره انواع عصب‌ کشی دندان