مشکلات پس از ارتودنسی + راهکارهای جلوگیری از بروز مشکلات ارتودنسی

تصور بسیاری از افراد این است که پس از برداشتن براکت ها از روی دندان ها، ارتودنسی به پایان رسیده است و دیگر هیچ نگرانی دیگری وجود ندارد، در حالی که این طور نیست! بسیاری از افراد پس از اتمام درمان، تازه با مشکلات پس از ارتودنسی مواجه می شوند که کمتر درباره آن صحبت می شود.

مشکلات پس از ارتودنسی می تواند شامل برگشت دندان ها به حالت قبلی، تغییر رنگ دندان ها، التهاب لثه یا حتی احساس درد و حساسیت باشد. البته خبر خوب این است که اکثر این مشکلات قابل پیشگیری و درمان هستند.

در این نوشتار قرار است به زبانی ساده و کاربردی، تمام آنچه باید درباره مشکلات بعد از ارتودنسی بدانید را مرور کنیم؛ از علت بروز این مسائل گرفته تا راهکارهایی برای حفظ نتیجه درمان و دندان های مرتب و یکدست که به سختی به دست آورده ‌اید.

مشکلات پس از ارتودنسی	روش های پیشگیری	روش های درمان
برگشت دندان ها به حالت اولیه	استفاده از ریتینر یا نگهدارنده بعد از ارتودنسی	در صورت تغییر رنگ : جرم گیری و بلیچینگ دندان
درد و حساسیت دندان ‌ها	رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان	درد و حساسیت : داروهای ضدالتهاب، ضد درد
التهاب یا تحلیل لثه	داشتن تغذیه مناسب	پوسیدگی دندان : ترمیم و پر کردن دندان
تغییر رنگ دندان‌ ها	مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی	در صورت حرکت مجدد دندان ها : استفاده از ریتینر یا ارتودنسی متحرک
ایجاد فاصله بین دندان ‌ها	پرهیز از عادات اشتباه	–
تغییر فرم فک	–	–
پوسیدگی و آسیب به مینای دندان	–	–

علت به وجود آمدن مشکلات پس از ارتودنسی چیست؟

پس از اینکه براکت های ارتودنسی ثابت یا متحرک از روی دندان ها برداشته می شوند، دندان ها هنوز نیاز به مدت زمانی دارند تا در موقعیت جدید خود تثبیت شوند. در این زمان لثه ها، عضلات و بافت های نگهدارنده دهان در حال سازگاری با شرایط جدید هستند.

در صورت عدم توجه به مراقبت های لازم، احتمال بروز مشکلات پس از ارتودنسی بسیار زیاد است. از جمله اصلی ترین دلایل بروز این مشکلات عبارتند از:

• رعایت نکردن دقیق بهداشت دهان و دندان؛
• استفاده نکردن از نگهدارنده بعد از ارتودنسی یا ریتینر ارتودنسی طبق تجویز متخصص؛
• تغذیه نادرست و مصرف غذاهای سفت یا رنگ ‌دار؛
• جویدن ناخن یا فشار دادن دندان‌ ها روی هم؛
• عدم مراجعه به موقع به متخصص ارتودنسی؛

شایع ‌ترین مشکلات بعد از ارتودنسی و روش های کنترل آنها

از جمله رایج ترین مشکلات ارتودنسی که پس از اتمام درمان ممکن است مشاهده شود و روش های کنترل این مشکلات عبارتند از:

• برگشت دندان ها به حالت اولیه
• درد و حساسیت دندان ‌ها
• التهاب یا تحلیل لثه
• تغییر رنگ دندان‌ ها
• ایجاد فاصله بین دندان ‌ها
• تغییر فرم فک یا احساس نامتقارن بودن لبخند
• پوسیدگی و آسیب به مینای دندان

1. برگشت دندان ‌ها به حالت اولیه

علت کج شدن دندان بعد از ارتودنسی به سهل انگاری شما در استفاده از ریتینر ارتودنسی برمی گردد. در صورتی که بیمار پس از اتمام درمان ارتودنسی از ریتینر ارتودنسی استفاده نکند یا استفاده از آن را زودتر از موعد متوقف کند، احتمال بازگشت تدریجی دندان ها به موقعیت قبلی یا بازگشت ارتودنسی بسیار بالا است.

برای جلوگیری از بروز این مشکل و هدر نرفتن زمان و هزینه ای که برای این درمان گذاشته اید فقط کافی است تا زمانی که متخصص ارتودنسی از شما خواسته است از ریتینر ثابت یا متحرک طبق دستور استفاده کنید.

2. درد و حساسیت دندان ‌ها

احتمال حساسیت دندان ها به سرما، گرما یا فشار پس از برداشتن براکت ها وجود دارد. این وضعیت کاملا طبیعی است و معمولا پس از گذشت چند هفته از بین می رود، بنابراین نمی توان آن را به عنوان مشکل شناخت.

اما در صورتی که این درد بیش از چند هفته ادامه داشته باشد، می تواند یکی از مشکلات پس از ارتودنسی دندان باشد و نشانه ای از التهاب ریشه یا فشار بیش از حد در زمان درمان باشد.

بنابراین در صورتی که درد و حساسیت بعد از برداشتن ارتودنسی بیش از چند هفته ادامه داشت، حتما به ارتودنتیست (متخصص ارتودنسی) خود مراجعه کنید تا علت اصلی را بررسی کند.

3. التهاب یا تحلیل لثه

یکی دیگر از مشکلات پس از ارتودنسی، تحلیل یا تورم لثه‌ها است. پس از برداشتن براکت های ارتودنسی ثابت، ممکن است پلاک ها یا جرم‌ هایی روی سطح دندان باقی مانده باشد که باعث التهاب لثه شود.

البته در برخی از افراد، فشار وارد شده بریس ها و سیم ها به دندان ها در طول درمان ممکن است منجر به تحلیل جزئی بافت لثه نیز شود.

به منظور پیشگیری از التهاب یا تحلیل لثه توصیه می شود که پس از پایان درمان ارتودنسی، جرم گیری حرفه ای انجام شود و از دهانشویه‌ های ضدباکتری استفاده کنید.

4. تغییر رنگ دندان‌ ها

یکی دیگر از مشکلات بعد از ارتودنسی دندان، که البته بیشتر شامل افرادی می شود که از ارتودنسی ثابت استفاده می کنند، تغییر رنگ دندان ها پس از ارتودنسی است. در واقع این مشکل به دلیل باقی ماندن پلاک ها در زیر و یا اطراف براکت ها در طول درمان است.

برای رفع این مشکل می ‌توان به کمک روش های سفیدکننده دندان مثل جرم گیری یا بلیچینگ دندان و در موارد شدیدتر لمینت دندان، به دندان های سفید و بدون لکه دست یافت.  

5. ایجاد فاصله بین دندان ‌ها

یکی دیگر از مشکلات پس از ارتودنسی، فاصله افتادن بین دندانها بعد از ارتودنسی است که علت این مشکل حرکت خفیف دندان ها پس از برداشتن براکت ها و پایان درمان است.

با تنظیم مجدد نگهدارنده ارتودنسی یا استفاده موقت از پلاک ‌های ارتودنسی شفاف می ‌توان این مشکل را برطرف کرد. توجه داشته باشید که هرگونه فاصله جدید را باید در اولین فرصت به متخصص اطلاع دهید.

6. تغییر فرم فک یا احساس نامتقارن بودن لبخند

در واقع یکی از مزایای ارتودنسی دندان، اصلاح طرح لبخند و فرم فک است. اما در مواردی نادر ممکن است بیمار پس از درمان احساس کند که تقارن فک یا لبخندش به هم ریخته است.

این احساس گاهی به دلیل عادت نادرست جویدن یا تغییر در عضلات صورت است و معمولاً با گذشت زمان بهبود می ‌یابد. اگر این حالت ادامه داشت، حتما متخصص ارتودنسی خود را در جریان بگذارید.

7. پوسیدگی و آسیب به مینای دندان

یکی از معایب ارتودنسی ثابت در مقایسه با ارتودنسی متحرک این است که، تمیز کردن کامل دندان ها چالش برانگیز تر است و احتمال تجمع پلاک های دندانی در بین دندان ها و براکت ها افزایش می یابد.

در صورت عدم توجه به مراقبت های ارتودنسی و عدم دقت در رعایت بهداشت دهان و دندان احتمال پوسیدگی دندان ها و آسیب به مینای دندان پس از برداشتن براکت ها وجود دارد.

بهتر است پس از پایان درمان ارتودنسی حتماً دندان‌ ها توسط دندانپزشک بررسی و در صورت نیاز فلورایدتراپی انجام شود.

روش ‌های پیشگیری از مشکلات پس از ارتودنسی

به منظور جلوگیری از بروز مشکلات بعد از ارتودنسی و ماندگاری نتایج درمان، رعایت چند نکته ساده اما مهم الزامی است:

استفاده از ریتینر یا نگهدارنده بعد از ارتودنسی

در صورت استفاده از ریتینر احتمال بازگشت ارتودنسی، فاصله افتادن بین دندان ها، کج شدن دوباره دندان ها بعد از ارتودنسی  و به طور کلی شکست درمان به صفر درصد می رسد.

انواع ریتینرها از نوع ثابت و متحرک هستند که ارتودنتیست متناسب با شرایط دندانی و سن بیمار تشخیص می دهد که از چه نوع و برای چه مدت زمانی استفاده کند.

رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان

رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان در طول ارتودنسی از واجبات است. در صورتی که روزانه حداقل دو بار دندان های خود را مسواک بزنید، از نخ دندان مخصوص ارتودنسی استفاده کنید و پس از هر وعده غذایی از دهانشویه های حاوی فلوراید استفاده کنید، احتمال بروز بسیاری از مشکلات ارتودنسی اعم از تغییر رنگ دندان ها، پوسیدگی دندان ها، التهاب لثه و … به حداقل ممکن می رسد.

 داشتن تغذیه مناسب

در صورت استفاده از بریس های ارتودنسی ثابت اعم از ارتودنسی فلزی، سرامیکی، لینگوال و دیمون شما محدودیت تغذیه ای دارید و در طول درمان اجازه مصرف غذاهای سفت یا چسبناک مثل آجیل، ته ‌دیگ، آدامس، توفو یا شکلات ‌های کاراملی را ندارید.

در صورت عدم رعایت تغذیه ارتودنسی و مصرف این نوع خوراکی ها احتمال لق شدن دندان ها، شل شدن براکت ها یا حتی شکستن بریس های ارتودنسی وجود دارد.  

مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی

پس از برداشتن بریس های ارتودنسی، همچنان جلسات بررسی و چکاپ دندان ها سر جای خود هستند. در این جلسات متخصص ارتودنسی بر اساس شرایط پیش آمده ممکن است نگهدارنده ارتودنسی را تنظیم یا تعویض کند.

پرهیز از عادات اشتباه

عادات اشتباهی مثل دندان قروچه، جویدن ناخن، استفاده از دندان برای باز کردن بسته ها یا در بطری و …. باعث حرکت دندان ها، تغییر فرم فک و بازگشت نتایج درمان می شود.

روش های درمان مشکلات پس از ارتودنسی

در صورتی که با مشکلات بعد از ارتودنسی مواجه شدید، بسته به نوع مشکل، روش های درمانی مختلفی وجود دارد که عبارتند از:

• در صورت لکه دار شدن یا تغییر رنگ دندان ها پس از ارتودنسی به کمک جرم گیری دندان ها، بلیچینگ و استفاده از کامپوزیت یا لمینت دندان می توان دندان ها را مجددا سفید کرد.
• در صورت بروز التهاب، حساسیت و یا درد، ارتودنتیست ممکن است مصرف داروهای ضدالتهاب، ضد درد و آنتی بیوتیک ‌ها را تجویز کند.
• برای درمان پوسیدگی دندان بعد از ارتودنسی، دندانپزشک پس از برداشتن پوسیدگی، دندان ها را به کمک کامپوزیت یا آمالگام پر می کند.
• در برخی مواقع نیز ممکن است به منظور جلوگیری از حرکت مجدد دندان ها استفاده مجدد از بریس های متحرک و یا ریتینرها پیشنهاد شود.

مراقبت ‌های طولانی مدت پس از ارتودنسی

اگر می خواهید که تا پایان عمر پس از ارتودنسی، دندان های مرتب داشته باشید و با مشکلات پس از ارتودنسی مواجه نشوید باید نکات زیر را رعایت کنید:

• هر 6 ماه یکبار به منظور چکاپ وضعیت دندان ها به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید.
• در صورت شکستن یا گم شدن ریتینر، فوراً به متخصص اطلاع دهید.
• مصرف دخانیات را کاهش دهید، زیرا باعث تغییر رنگ دندان و التهاب لثه می ‌شود.
• اگر در زمان خواب دندان قروچه دارید، از نایت ‌گارد (محافظ دهان) استفاده کنید.
• روزانه آب زیاد بنوشید تا از خشکی دهان و تجمع باکتری ها در دهان جلوگیری کنید.

آیا مشکلات پس از ارتودنسی دائمی هستند؟

خوشبختانه در اکثر مواقع مشکلات بعد از ارتودنسی موقتی و قابل درمان هستند. در صورتی که بیمار مراقبت های حین ارتودنسی و بعد از آن رعایت کند نیز احتمال بروز این مشکلات بسیار کم است و نتایج درمان تا سال ‌ها ماندگار خواهد بود.

با این حال گاهی در اثر سهل انگاری در رعایت مراقبت ها، عدم تخصص و مهارت دندانپزشک و عدم مراجعه منظم به ارتودنتیست، برخی مشکلات مانند تحلیل لثه یا پوسیدگی دندان ممکن است نیاز به درمان‌ های جدی ‌تری پیدا کنند.

کلام آخر

مشکلات پس از ارتودنسی موضوعی طبیعی و قابل پیشگیری هستند. اکثر این مشکلات به دلیل عدم تبحر و تخصص دندانپزشک، رعایت نکردن توصیه های متخصص و یا بی توجهی به استفاده از ریتینر به وجود می ‌آید. با این تفاسیر با مراقبت صحیح، رعایت بهداشت، تغذیه مناسب و مراجعه منظم به دندانپزشک، می‌توان از بروز بیشتر مشکلات ارتودنسی جلوگیری کرد.

این جمله را به خاطر بسپارید که ارتودنسی پایان راه نیست؛ بلکی شروعی برای حفظ نظم و زیبایی دندان ‌ها در طول عمر است و نیاز به همکاری شما در این راه است.

پاسخ به سوالات متداول