علت خشکی دهان چیست و چگونه برطرف می شود؟
به خشکی دهان در اصلاح دندانپزشکی زیروستومیا یا (xerostomia) گفته می شود. زیروستومیا زمانی اتفاق می افتد که غدد بزاقی دهان به اندازه کافی بزاق تولید و ترشح نمی کنند. این حالت باعث ایجاد احساس خشکی در دهان شما می شود. کاهش بزاق همچنین می تواند علائم دیگری مانند بوی بد دهان، خشکی گلو و یا ترک خوردن لب ها را ایجاد کند.
بزاق چیست و چه دقیقا چه کاربردی در دهان ما دارد؟
بزاق مایعی است که از آب، مخاط، پروتئین، مواد معدنی و آنزیمی به نام آمیلاز ساخته شده است. این مایع کاربردی توسط غدد بزاقی (اندام های کوچک اطراف گونه ها، لب ها، زبان و سایر قسمت های دهان) ساخته می شود.
شش غده بزاقی اصلی و صدها غده کوچک در دهان وجود دارد. بزاق از طریق لوله های کوچکی به نام مجاری بزاقی از غدد نامبرده حرکت می کند و سرانجام به دهان می ریزد. همیشه مقادیر کمی بزاق به داخل دهان فرستاده می شود تا دهان مرطوب نگاه داشته شود. به طور معمول، بدن روزانه بین دو تا چهار پیمانه بزاق تولید می کند. اما غدد بزاقی در اصل وقتی غذا می خورید یا حتی فقط به غذا فکر می کنید یا بوی آن را استشمام می کنید بیشتر فعالیت می کنند.
کاربردهای بزاق
بزاق کارهای مفید زیادی برای ما انجام می دهد. به عنوان مثال:
- تحقیقات نشان می دهد بزاق به محافظت از ما در برابر بیماری های لثه و پوسیدگی دندان کمک می کند
- دندان های ما با لایه نازکی از بزاق پوشیده شده است که به این باعث محافظت دندان در برابر باکتری ها می شود.
- عوامل ضد میکروبی در بزاق وجود دارد که به کشتن باکتری ها کمک می کند
- همانطور که بزاق در اطراف دهان حرکت می کند، به پاک کردن تکه های کوچک غذایی که می تواند باعث پوسیدگی دندان شود، کمک می کند
- بزاق همچنین حامل مواد معدنی است که به بازسازی سطوح مینای دندان کمک می کند
- این مایع می تواند به خنثی کردن اسیدهای موجود در دهان در حین و بعد از خوردن غذا کمک کند
- بزاق نیز در هضم غذا نقش دارد. آنزیم آمیلاز موجود در آن به تجزیه نشاسته در دهان منجر می شود و به شما کمک میکند تا غذا را نرم تر ببلعید.
چه عواملی باعث کاهش بزاق و خشکی دهان می شود؟
این مشکل می تواند علل مختلفی داشته باشد. اما اغلب از کمبود آب بدن ناشی می شود. برخی از بیماری ها مانند دیابت نیز می تواند بر تولید بزاق شما تأثیر بگذارد و منجر به خشکی دهان شود.
دلایل دیگر خشکی دهان عبارتند از:
- استرس
- اضطراب
- سیگار کشیدن
- مصرف ماری جوانا
- داروی مسکن
- تنفس دهانی
- مصرف برخی داروهای خاص، از جمله برخی آنتی هیستامین ها، داروهای ضد افسردگی و سرکوب کننده های اشتها
- پرتودرمانی سر و گردن
- برخی از اختلالات خود ایمنی، مانند سندرم شوگرن
- مسمومیت با بوتولیسم
- پیری و افزایش سن
به جز موارد بالا چه بیماری هایی باعث خشکی دهان می شود؟
اگر مدتی است که دهانتان خشک شده است باید به دنبال پیدا کردن علت آن باشید. ثابت شده که برخی از بیماری ها نیز میتواند باعث خشک شدن دهان شود. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
- دیابت
- برفک دهان
- بیماری آلزایمر
- فیبروز کیستیک
- اچ آی وی و ایدز
- سندرم شوگرن
درمان خانگی خشک شدن دهان چیست؟
خشکی دهان معمولاً یک وضعیت موقتی و قابل درمان است. در اکثر موارد ، با انجام یک یا چند مورد از موارد زیر می توانید از این وضعیت در خانه جلوگیری کرده و آن را از بین ببرید:
- مصرف مایعات زیاد
- مکیدن یخ
- اجتناب از نوشیدن الکل و کافئین
- اجتناب از استعمال دخانیات
- محدود کردن مصرف نمک، قند و شکر
- استفاده از دستگاه بخور در فضای خانه
- تهیه داروها تولید کننده بزاق و یا بزاق مصنوعی
- جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب نبات های بدون قند
- شستشوها دهان و دندان با کمک خمیر دندان های حاوی نعنا
- رعایت بهداشت دهان و دندان (مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به صورت دو بار در روز)
درمان پزشکی یا دندانپزشکی خشکی دهان چیست؟
- وقتی با علائمی چون خشکی دهان به پزشک مراجعه کنید، او احتمالا بعد از بررسی اولیه از شما در مورد داروهای احتمالی که مصرف میکنید سوال خواهد پرسید. اگر علت خشکی واقعا دارو باشد، پزشک میتواند دوز آن را کم کرده و یا اینکه داروهای مشابهی را جایگزی داروی فعلی شما کند.
- پزشک همچنین برای افزایش ترشح بزاق دهان شما داروهای خاصی تجویز میکند و یا اینکه حتی بزاق مصنوعی برای شما درخواست میدهد.
- روش های درمانی برای ترمیم یا احیاء غدد بزاقی ممکن است در آینده برای درمان خشکی دهان در دسترس باشد ، اما یک بررسی تحقیقاتی در سال 2016 نشان داد که تحقیقات بیشتری برای این موضوع نیاز است.
در خصوص خشک شدن دهان، چه زمانی باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنیم؟
اگر مشکل شما مزمن شده بهتر است که با یک دندانپزشک یا پزشک عمومی صحبت کنید. اگر همراه با خشک بودن دهان علائم زیر را تجربه میکنید حتما به پزشک خود اطلاعا دهید:
- احساس خشکی در دهان یا گلو
- افزایش غلظت بزاق
- زبر و خشن شدن زبان
- ترک خوردن لب ها
- مشکل در جویدن یا بلعیدن
- کاهش حس چشایی
- بوی بد دهان
چنانچه فکر میکنید که بعد از مصرف داروی خاصی با خشکی دهان مواجه میشوید و یا اینکه فکر میکنید بیماری زمینه ای خاصی دارید با پزشک خود صحبت کنید تا داروی شما را تغییر ددهد و یا اینکه برای تشخیص بیماری زمینه ای برایتان درخواست تست و آزمایش دهد.
پزشک می تواند برایتان آزمایش خون درخواست دهد و یا اینکه از بزاق شما نمونه برداشته و آن را آزمایش کند. معمولا با این دو آزمایش میتوان علت خشی دهان را تشخیص داده و درمان کرد.
خلاصه، مفید و مختصر درباره خشکی دهان
حشکی دهان را اغلب می توانید در خانه و بدون کمک دندانپزشک یا پزشک عمومی حل کند. اما اگر این وضعیت مزمن شد و در طولانی مدت شما را آزار داد حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشکان و دندانپزشکان میتوانند با پیدا کردن علت اصلی این مشکل و برطرف کردن آن به بهبود شما و بازگشت رطوبت به دهانتان کمک کنند.
اگر دهان شما خشک است حتماً با مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و مراجعه مرتب به دندانپزشک و یا کلینیک دندانپزشکی خوب از دندان های خود مراقبت بیشتری کنید. زیرا در هر صورت مراجعه منظم به مطب دندانپزشکی می تواند به جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه که میتوانند ناشی از خشکی دهان باشند کمک کند.