صدا دادن فک چیست و چگونه درمان می شود؟
صدا دادن فک، پدیده ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی تجربه می کنند و معمولا هنگام باز یا بسته کردن دهان ایجاد می شود. این صداها که می توانند به صورت تق تق، کلیک یا خرچ خرچ شنیده شوند، اغلب طبیعی و بی ضرر هستند، اما در برخی موارد می توانند نشان دهنده اختلالات مفصل فکی یا تنش عضلانی باشند. آگاهی از علل، علائم هشداردهنده و روش های پیشگیری و مراقبت های روزانه، نقش مهمی در حفظ سلامت مفصل فک و بهبود کیفیت زندگی ایفا می کند.
قبل از هر چیزی درباره مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) بیشتر بدانید
مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) مفصلی است که استخوان فک شما را به جمجمه متصل می کند. این مفصل به شما امکان می دهد دهان خود را باز و بسته کنید و کارهایی مانند جویدن، صحبت کردن و خمیازه کشیدن را نیز ممکن می سازد. TMJ از استخوان تمپورال (گیجگاهی) که بخشی از جمجمه است و مندیبل (فک پایین) تشکیل شده است. در این مفصل یک دیسک کوچک و ضربه گیر دو استخوان را از هم جدا می کند و حرکت نرم این دو را امکان پذیر می کند.
دلیل صدا دادن فک چیست؟
| ردیف | علت صدا دادن فک | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | ناهماهنگی در داخل مفصل | جابجایی دیسک |
| 2 | وارد شدن ضربه یا آسیب به فک | آسیب فیزیکی |
| 3 | آرتریت در TMJ | التهاب مفصل |
| 4 | دندان قروچه یا براکسیسم | فشار دندان |
| 5 | استرس و تنش در عضلات فک | عضلات سفت |
| 6 | مشکلات ساختاری فک یا دندان ها | ناهنجاری فک |
| 7 | برخی بیماری ها مانند آرتریت روماتوئید یا فیبرومیالژیا | بیماری سیستمیک |
دلیل صدا دادن فک معمولا ایجاد مشکلی برای مفصل گیجگاهی فکی است. موارد زیر ممکن است هر کدام به نوعی بر این مفصل تاثیر بگذارند:
- ناهماهنگی در داخل مفصل: زمانی رخ می دهد که اجزای مفصل فکی (مانند دیسک مفصلی) در موقعیت مناسب خود قرار نگرفته باشند و هنگام حرکت فک صدا ایجاد شود.
- وارد شدن ضربه یا آسیب به فک: تصادف، زمین خوردن یا ضربه مستقیم می تواند باعث جابجایی مفصل یا آسیب به بافت های اطراف فک شود و صدا دادن آن را به دنبال داشته باشد.
- آرتریت در TMJ: التهاب مفصل فکی (آرتریت) باعث سفتی، درد و صدای فک هنگام باز و بسته کردن دهان می شود.
- دندان قروچه یا براکسیسم: فشار و ساییدن دندان ها در شب یا روز باعث تنش عضلانی و ایجاد صدا در فک می شود.
- استرس و تنش در عضلات فک: استرس مزمن باعث سفت شدن عضلات اطراف فک و افزایش احتمال صدا دادن آن می شود.
- مشکلات ساختاری فک یا دندان ها: دندان های نامرتب، پروتزهای نامناسب یا ناهنجاری های فکی می توانند فشار غیرطبیعی به مفصل وارد کنند.
- برخی از بیماری ها مانند آرتریت روماتوئید یا فیبرومیالژیا: این بیماری ها باعث التهاب مفاصل و درد مزمن می شوند که می تواند شامل مفصل فکی نیز باشد و منجر به صدا دادن فک شود.
علائم همراه با صدا دادن فک چه هستند؟
برخی اوقات علاوه بر صدای کلیک یا تق مانند، ممکن است علائم زیر نیز بروز کنند:
- درد یا ناراحتی فک
- مشکل در باز کردن یا بستن کامل دهان
- قفل شدن فک (ناتوانی موقت در باز یا بستن دهان)
- سردرد یا میگرن
- گوش درد یا شنیدن صدای زنگ در گوش
- درد گردن و شانه
- تورم صورت یا اسپاسم عضلانی
دلیل صدا دادن فک چطور مشخص می شود؟
برای تشخیص دقیق دلیل صدا دادن فک، یک دندانپزشک یا جراح دهان، باید دهان، دندان و فک شما را معاینه کند. این متخصصان ممکن است در مورد علائم، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی فک و صورت تان سوالاتی از شما بپرسند.
در برخی موارد، آزمایش های رادیوگرافی مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا اسکن MRI نیز ممکن است برای مشاهده بهتر مفصل فک و ساختارهای اطراف توصیه شود. در مجموع بعد از این اقدامات علت دقیق صدا دادن فک مشخص شده و روش های درمانی به شما توصیه خواهد شد.
درمان های خانگی صدا دادن فک چیست؟
در موارد خفیف، درمان های خودمراقبتی یا خانگی می تواند به کاهش صدا و علائم همراه با آن کمک کند:
- قرار دادن کمپرس گرم در ناحیه فک برای شل شدن عضلات آن
- خوردن غذاهای نرم و پرهیز از مصرف غذاهای سفت که نیاز به جویدن زیاد دارند
- تمرین تکنیک های کاهش استرس، مانند مدیتیشن یا یوگا
- اجتناب از حرکات بیش از حد فک، مانند خمیازه کشیدن یا جویدن آدامس
- حفظ وضعیت بدنی خوب و اجتناب از قرار دادن چانه روی دست
- استراحت منظم حین انجام فعالیت هایی که نیاز به حرکات طولانی فک دارند (مانند آواز خواندن یا نواختن یک آلت موسیقی)
- کاهش مصرف کافئین
- عضلات فک را به آرامی با حرکات دایره ای ماساژ دهید تا تنش کاهش یابد.
آیا برای قطع صدای فک نیاز به دارو درمانی است؟
برای خود صدا دادن خیر، ما در برخی موارد برای کاهش درد و ناراحتی همراه با این مشکل، مسکن‌های بدون نسخه، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، تجویز می شوند. با این حال، ضروری است که قبل از مصرف هرگونه دارویی با یک پزشک یا دندانپزشک متخصص صحبت کنید.
درمان های دندانپزشکی برای صدا دادن فک چیست؟
درمان‌های دندانپزشکی می‌توانند با از میان بردن برخی از علل و دلیل صدا دادن فک، به کاهش یا رفع کامل صدا کمک کنند. مثلا درمان های زیر برای کاهش دندان قروچه و همچنین نامرتبی دندان ها توصیه می شوند:
- استفاده از محافظ دهان برای جلوگیری از دندان قروچه
- ارتودنسی دندان برای اصلاح مشکلات ناهماهنگی و بهبود موقعیت فک
- جراحی فک برای ناترازی و ناهماهنگی بین فکی شدید
نقش فیزیوتراپی در بهبود مشکلات مفصل فک چیست؟
فیزیوتراپی با تقویت عضلات فک، بهبود دامنه حرکتی و کاهش تنش عضلانی می‌تواند در مدیریت مشکلات فک مفید باشد. یک فیزیوتراپ ممکن است تمرینات، کشش ها و تکنیک های دستی خاصی را برای هدف قرار دادن عضلات فک، گردن و صورت توصیه کند که در نهایت صداها و ناراحتی ایجاد شده در این بخش ها را کاهش دهد.
روش های جراحی برای درمان مشکلات فک چه هستند؟
در موارد شدید که درمان های محافظه کارانه به تسکین درد و صدا دادن فک منجر نمی شوند، در چنین مواقعی ممکن است مداخلات جراحی مورد نیاز باشد. رایج ترین روش های جراحی مرتبط با مفصل فک عبارتند از:
- آرتروسنتز: این در واقع یک روش کم تهاجم است که شامل شستشوی مفصل فک با مایع استریل برای کاهش التهاب و کاهش علائم خواهد بود.
- آرتروسکوپی: روشی که در آن التهاب و مشکلات مفصل با کمک دیدی که آرتروسکوپ (نوعی دوربین کوچک) به تیم جراحی می دهد، برطرف می شود.
- جراحی باز در مفصل: این روش برای موارد پیچیده در نظر گرفته شده است و شامل ایجاد یک برش برای دسترسی و ترمیم مفصل آسیب دیده فک است.
سایر درمان های جایگزین برای صدا دادن فک چه هستند؟
برخی از رایج ترین روش های جایگزین جراحی برای برطرف کردن مشکلات فک می توانند شامل موارد زیر باشند:
- طب سوزنی: قرار دادن سوزن های نازک در نقاط خاصی از بدن برای کاهش درد و کاهش تنش عضلانی.
- مراقبت های کایروپراکتیک: تنظیمات دستی توسط کایروپراکتیک برای بهبود عملکرد مفصل و کاهش علائم انجام می شود.
- داروهای گیاهی: برخی گیاهان مانند بابونه یا ریشه سنبل الطیب ممکن است دارای خواص آرام بخش باشند که به شل شدن عضلات فک کمک می کند.
پیشگیری از صدا دادن فک و مراقبت های روزانه
| شماره | روش پیشگیری | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | اصلاح عادات دندانی | محافظ شب، پرهیز از جویدن سخت |
| 2 | تمرینات فک | باز و بسته آرام، چرخش ملایم |
| 3 | کنترل استرس | تنفس عمیق، یوگا، ماساژ |
| 4 | اصلاح وضعیت بدن | صاف نشستن، بالش مناسب |
| 5 | مراقبت دهان و دندان | مسواک، نخ دندان، چکاپ منظم |
صدا دادن فک معمولا نتیجه فشار بیش از حد روی مفصل فکی (TMJ) یا عضلات اطراف آن است. رعایت نکات پیشگیرانه می تواند از بروز مشکلات و تشدید آن جلوگیری کند:
1. اصلاح عادات دندانی
- دندان قروچه و فشردن فک: یکی از شایع ترین عوامل صدا دادن فک است. استفاده از محافظ شبانه یا تمرینات آرامش بخش می تواند فشار را کاهش دهد.
- جویدن غذای سخت: از جویدن آدامس یا خوراکی های سفت پرهیز کنید تا فک کمتر تحت فشار باشد.
2. تمرینات کششی و تقویتی فک
- حرکات ساده باز و بسته کردن دهان به آرامی
- چرخش آهسته فک به چپ و راست
- فشار ملایم برای شل کردن عضلات صورت و گردن
این تمرینات باعث انعطاف پذیری مفصل و کاهش صدای فک می شوند.
3. کنترل استرس و آرامش عضلانی
استرس می تواند باعث سفت شدن عضلات فک شود. روش هایی مثل:
- تنفس عمیق و آرام
- مدیتیشن یا یوگا
- ماساژ آرام ناحیه فک و گردن
4. اصلاح وضعیت بدن
- صاف نشستن هنگام کار با کامپیوتر
- اجتناب از خم کردن طولانی گردن
- استفاده از بالش مناسب هنگام خواب
5. مراقبت های روزانه دهان و دندان
- مسواک زدن و نخ دندان مرتب
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی دندان ها و مفصل فک
- تشخیص زودهنگام مشکلات دندانی که ممکن است فشار اضافی به فک وارد کنند
دقیقا چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
در حالی که صدای کلیک مانند فک به صورت گاه و بیگاه طبیعی در نظر گرفته می شود اما اگر به صورت زیر باشد نیازمند مداخله پزشکی خواهد بود؟
- اگر مزمن بوده یا با گذشت زمان بدتر می شود.
- اگر همراه با آن درد یا ناراحتی شدید در مفصل فک تجربه می کنید.
- اگر در باز کردن یا بستن کامل دهان خود مشکل دارید.
- اگر باعث سردرد شدید می شود
بهترین دکتر برای درمان صدا دادن فک
- دندانپزشک عمومی: بررسی اولیه و ارجاع به متخصص
- جراح فک و صورت: درمان و جراحی مشکلات جدی TMJ
- ارتودنتیست: اصلاح ناهنجاری فک و نامرتبی دندان ها
- ENT (گوش و حلق و بینی): در صورت درد یا علائم گوش
- روماتولوژیست: برای بیماری های التهابی مفصل
- فیزیوتراپیست: تمرینات و کاهش درد عضلات فک
مطالب پیشنهادی👇
جمع‌بندی
صدا دادن فک پدیده ای رایج است که اغلب بی ضرر است، اما گاهی می تواند نشان دهنده مشکلات مفصل فکی یا عضلات اطراف آن باشد. شناخت علل، علائم هشداردهنده و رعایت روش های پیشگیری و مراقبت های روزانه نقش مهمی در حفظ سلامت فک دارد. در موارد شدید یا همراه با درد، محدودیت حرکتی یا سایر علائم نگران کننده، مراجعه به دندانپزشک یا متخصص ضروری است تا تشخیص دقیق انجام شده و درمان مناسب ارائه شود.